DUYGULAR ÇOCUKLARA NASIL ÖĞRETİLİR?
Bazen ebeveynler hem kendi hem de çocuğun duyguları karşısında nasıl davranacaklarını bilemezler ve hatta çocuklarına yanlış rol model olabilirler. Böylece belki de farkında bile olmadan çocuğun duygularını ifade etmemesi gerektiğini ve bunun yanlış olduğunu algılamalarına vesile olunabilir. “Buna mı üzüldün, boşver.” “Bunun için üzülmemelisin.” “Her şeye sahipsin nasıl mutlu olamazsın?” “Ağlamayı bırak.” gibi ifadeler kullanmak, çocuğun dünyasında düşündüğünüzden daha büyük olumsuz etkiler bırakabilir. Bazen ebeveynler, çocuklar duygularını uygunsuz bir şekilde ifade ettiğinde onlara duygularıyla baş edebilmek adına daha sağlıklı bir alternatif sunmak yerine doğrudan cezalandırma yöntemini seçebilmektedirler. Ne yazık ki bu tutumlar çocukların bu duyguları hissetmemeleri gerektiğine inanmalarına, kendilerini suçlu hissetmelerine ve duyguları yüzünden cezalandırıldıklarını düşünmelerine neden olacaktır.
Özellikle kendi duygularınızı ifade etmek konusunda rahat değilseniz, çocukların duygularını tanımalarına ve isimlendirmelerine yardımcı olmak konusunda daha çok zorlanabilirsiniz. Bazı stratejileri uygulamak bu süreçte size yardımcı olacaktır.
1- DUYGUYU İSİMLENDİRİN
Günlük hayatta birçok farklı duygu yaşarız ve çocuklar bu duygularla karşılaştıklarında bazen onlara yabancı gelebilmektedir. Çocuğunuza böyle zamanlarda hissettiği duyguları isimlendirmeniz önemli. Örneğin, “Anne çalışmaya gitmek zorunda ve sen anneye hoşçakal demek konusunda üzgünsün.” Veya “Arkadaşın oyuncağını aldığı için ona çok kızgınsın.” gibi duyguları isimlendirmesine yardımcı olabilirsiniz. Duyguları isimlendirmek için özellikle bazı kitaplardan ya da duygu resimlerinden yararlanabilirsiniz. Birlikte duygu sözlüğü oluşturabilir, duyguların isimlerinin yazılı olduğu bir liste ya da görselleri odasında asabilir ve duygular hakkında sohbet edebilirsiniz.
2- CEZALANDIRMAKTAN KAÇININ
Çocuğunuzun duygusu yükseldi ve davranışları sizin istemediğiniz şekilde bile olsa ceza, düşünme paspası, ya da herhangi bir fiziksel ya da psikolojik şiddeti içeren disiplin cezaları vermeyin. Bu yöntemler, onun davranışını değiştirmeyeceği gibi ilişkinizi yıpratacak ve duyguları konusunda suçlu ve utanmış hissetmesine neden olacaktır. Duygularını ifade edebilmesi için ona kağıt kalem verebilir resim çizmesini ya da hamurlarla oynamasına teşvik edebilirsiniz. Duygularını bu şekilde ifade edebildiğinde, duyguları arttığında bu hislerle nasıl başa çıkabileceğini de ona öğretmiş olursunuz.
3- DİZİ/FİLM İZLERKEN ÇOCUĞUNUZA SORU SORUN
Çocuğunuzun en sevdiği diziyi ya da filmi izlerken oradaki herhangi bir karakterin duygularıyla ilgili sorular sorun. “Sence bu karakter ne hissediyor?” “Sen de daha önce böyle hissetmiş miydin?” “Bir kişiye böyle hissettiren şeyler neler olabilir?” gibi sorular sorabilirsiniz. Böylece çocuğunuzun hem duyguları daha iyi tanımlayabilmesini hem de diğer insanlarla empati kurabilmesini sağlayabilirsiniz.
Etkili başa çıkma becerilerini çocuğunuza öğrettiğinizde siz onun yanında değilken de duygularıyla doğru şekilde başa çıkabilmelerine destek olmuş olursunuz. Elbette bu başa çıkma becerilerini öğretebilmek için önce sizin de bu becerilere hakim olmanız gerekiyor. Çocuğunuza bu duygular geldiğinde daha olumsuz düşüncelerin aklına geldiğini ama bu olumsuz düşünceleri daha olumlu ve gerçekçi düşüncelerle değiştirmesi gerektiğini böylece duygularıyla daha sağlıklı baş edebileceğini öğretebilirsiniz. Örneğin, çocuğunuz endişeli hissettiğinde kendisine aşağıdaki cümleleri içinden tekrar edebilir.
“Ben bunu başarabilirim. Üstesinden gelebilirim.” “Kaygılarımla nasıl başa çıkabileceğimi biliyorum.” “Herkes hata yapabilir.”
“Gerektiğinde güvendiğim kişilerden yardım isteyebilirim.”
Çocuğunuz kendisini çok öfkeli hissettiğinde, içinden 10’a kadar saymayı, nefes egzersizi yapmayı öğretebilirsiniz. Bu başa çıkma becerilerinden hangilerinin çocuğunuz için etkili olduğunu anlamak zaman alacaktır. Bunun için çocuğunuzu meraklı bir araştırmacı gibi iyi bir şekilde gözlemlemelisiniz. Ayrıca kendiniz de rol model olarak bu becerileri etkin bir şekilde kullandığınızı ona göstermelisiniz. Biz yetişkinler kendi duygularımızla nasıl baş ediyorsak, çocuklar da bizim baş etme stratejilerimizi gözlemledikleri için bizim gibi davranacaklardır.
